Ik hoor mensen vaak hun beklag doen over het gebrek aan leiderschap binnen hun organisatie omdat ‘de baas rotte appels in de organisatie laat zitten’. Ook klinkt nogal eens het verwijt dat ‘de baas niet consequent is’. Gevolg is dat deze klagers zelf gaan invullen wat zij menen dat ‘de baas wel zal willen’. De eigen kennis, ervaring en bevlogenheid worden daardoor volledig tenietgedaan. Maar wordt dit nu veroorzaakt door gebrek aan leiderschap? Of is er iets anders aan de hand?
Leiderschap is het proces waarbij één individu een groep van individuen beïnvloedt om een bepaald doel te bereiken. Vaak wordt bij leiderschap veel aandacht besteed aan kennis op het gebied van leiderschapsstijlen, gedragsprofielen en change management. Persoonlijk denk ik dat leiderschap vooral te maken heeft met het scheppen van duidelijkheid, bijvoorbeeld door het stellen van gezamenlijke doelen; doelen die een goede leider vervolgens faciliteert. Aan doelen stellen ontbreekt het echter vaak, want dat zit niet in het DNA van supply chain-mensen. Zij vinden procesdenken (stap voor stap, zonder risico’s) belangrijker dan doelgerichtheid.
Doelen stellen
Als interim-manager vraag ik het management en de medewerkers altijd naar hun (strategische) doelstellingen. Ik krijg vaak ‘nee’ als antwoord wanneer ik medewerkers vraag of zij weten waarop zij aan het eind van het jaar worden gestimuleerd dan wel afgerekend. Ook komen er nogal eens softe antwoorden over kosten die omlaag moeten, medewerkers die anders moeten gaan denken, omzet die omhoog moet, minder gedoe willen hebben of dat iets gewoon geregeld moet zijn. Bij doorvragen blijkt doorgaans dat er intern wel met KPI’s wordt gewerkt, maar het ontbreekt de KPI-verantwoordelijken aan stuurvariabelen. Veel middelgrote bedrijven ervaren het neerleggen van uitdagende en haalbare doelstellingen, die met het oog op de bedrijfsdoelstellingen integraal met elkaar verbonden zijn, als lastig.
Taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden zijn daardoor vaak niet helder, met als gevolg dat iedereen maar naar beste inzicht handelt. Of dit ook waarde toevoegt voor klanten, is zeer de vraag. Ook is regelmatig niet de bijdrage in de algemene bedrijfsdoelstelling leidend, maar vooral het voordeel binnen het eigen ‘hokje’. Ook dit is weer een kwestie van helderheid bieden en gezamenlijk doelen formuleren.
Doelen stellen is echter wel iets anders dan een logistiek manager de opdracht geven de transportkosten met 10 procent omlaag te brengen of de productiviteit binnen een jaar met 5 procent te laten stijgen. Dit is gewoon pressie uitoefenen, en heeft niets met leiderschap en doelen stellen te maken. Een betere aanpak is een afdeling gezamenlijk te laten bepalen dat de efficiency zodanig opgeschroefd wordt dat binnen een jaar 5 procent meer omzet gerealiseerd kan worden met dezelfde mensen. Misschien niet helemaal smart, maar deze bottom-up-aanpak zorgt wel voor draagvlak, zodat een dergelijke doelstelling ook gerealiseerd wordt. Dát is leiderschap.
Managen
Managers en leiders maken het zichzelf veel gemakkelijker als zij zich laten leiden door doelstellingen. Als iets niet bijdraagt aan de algemene bedrijfsdoelstelling, doe het dan niet! Dit is goed uit te leggen, is voorspelbaar, leidt tot duidelijkheid en het wekt ook nog de indruk van goed leiderschap. Maar goed leiderschap vraagt ook nog iets anders. Je hebt empatisch vermogen nodig en moet oprechte belangstelling hebben voor mensen. Anders wordt alles wat je in opleidingen en trainingen leert niets meer of minder dan een trucje toepassen. Daar prikken mensen doorheen, met als gevolg dat – hoewel je teamleden dit nooit hardop zullen zeggen – je als leidinggevende niet meer serieus genomen wordt.
Advies
Hoewel ik van mening ben dat bedrijven uiteindelijk failliet kunnen gaan door gebrek aan leiderschap, denk ik dat het níet hebben van realistische doelstellingen een groter probleem is, aangezien iedereen dan in stilte ‘nuttig’ bezig is met zaken die niet direct bijdragen aan het realiseren van deze doelstellingen. En dat kost altijd geld en leidt snel tot ontevreden klanten. Dit wordt vervolgens opgelost met hard werken, brandjes blussen en symptoombestrijding. Houd hiermee op, zou ik zeggen, toon leiderschap en stel doelen op die haalbaar zijn. Het gezamenlijk niet halen van deze doelen is geen optie. Met zo’n houding toon je leiderschap en doelgerichtheid. Dat kan geen kwaad.